ძველი სპარტის ისტორიის ირგვლივ დღესაც მიდის კამათი იმის შესახებ არსებული ჩვენამდე მოღწეული ინფორმაცია მითია თუ რეალობა? ნამდვილად იყვნენ სპარტანელები დაბადებულები მეომრებად და ნამდვილად არ უყვარდათ გონებრივი სამუშაო? სინამდვილეს შეესაბამება ფაქტი მათი მკაცრი წესების შესახებ, რომლითაც სპარტანელებს საკუთარ სახლებში ეკრძალებოდათ საჭმლის ჭამა?
სპარტაზე საუბრის დაწყებისას უნდა აღინიშნოს ის ფაქტი, რომ ამ ძველბერძნული სახელმწიფოს სახელწოდება იყო „ლაკედემონი“, ხოლო მისი მაცხოვრებლები საკუთარ თავებს ლაკედემონელებად მოიხსენიებდნენ. სახელწოდება „სპარტა“-ს აღმოცენება უკავშირდება არა ელინელებს, არამედ რომაელებს.
სპარტას, ისევე როგორც სხვა უამრავ უძველეს სახელმწიფოს საკმაოდ რთული სოციალური სისტემა გააჩნდა. ფაქტიურად საზოგადეობა იყოფოდა სრულუფლებიან, არასრულუფლებიან და დამოკიდებულ კატეგორიად. ყოველ კატეგორიაში არსებობდა წოდებები. მიუხედავად იმისა, რომ „ილოტები“ მონებად ითვლებოდნენ, თანამედროვე ადამიანის გაგებით ისინი სულაც არ წარმოადგენდნენ მონებს, არსებული მოვალეობებისა და უფლებების გათვალისწინებით. ილოტებს ჰქონდათ უფლება მონაწილეობა მიეღოთ სახელმწიფოებრივი საკითხების გადაწყვეტაში. ასევე უნდა მოვიხსენიოთ „ჰიპომეინები“ , რომელშიც შედიოდნენ სპარტის მოქალაქეთა ფიზიკურად და გონებრივად ჩამორჩენილი ბავშვები. ისინი არასრულუფებიან მოქალაქეებად ითვლებოდნენ, თუმცა ზოგიერთ სოციალურ კატეგორიაზე მაღლაც კი იდგნენ. ამის გათვალისწინებით არსებული თეორია იმის შესახებ, რომ არასრულფასოვან ბავშვებს ხოცავდნენ ეჭვის ქვეშ დგება.
უსიტყვოდ, სპარტაში მთელი მისი არსებობის მანძილზე არსებობდა ბავშვთა (ბიჭების) აღზრდის ძალიან სასტიკი სისტემა სახელწოდებით „აგოგე“, რაც ბერძნულიდან, რომ გადმოვთარგმოთ „წაყვანა“-ს ნიშნავს. ცნობილია, რომ ბიჭები 6-7 წლის ასაკიდან მიჰყავდათ სამხედრო სამსახურისათვის აღსაზრდელად. რამდენადაც აგოგე წარმოადგენდა საკმაოდ მკაცრ აღმზრდელობით სისტემას, არ არის გამორიცხული, რომ სიკვდილიანობის მაჩვენებელი ბავშვებში საკმაოდ მაღალი იყო. სწორედ აქედან შეიძლება მომდინარეობდეს აზრი იმის თაობაზე, რომ სუსტ ბავშვებს თავიდანვე იშორებდნენ.
კიდევ ერთი პოპულარული მითი – სპარტანელთა არმიის დაუმარცხებლობა. არსებული წყაროების მიხედვით სპარტანელების არმია საკმაოდ ძლიერი იყო, რათა მეზობელ სახელმწიფო წარმონაქმნებზე გავლენა მოეხდინა, თუმცა როგორც ცნობილია მან დამარცხების გემოც იცოდა. მეომრები გამოირჩეოდნენ საბრძოლო ხელოვნების უბადლო ცოდნითა და შესანიშნავი ფიზიკური მომზადებით. მათი სამხედრო დისციპლინა მეზობელ ხალხებმაც კი გადაიტანეს და დანერგეს. სპარტანელების სუსტ მხარედ საინჟინრო საქმიანობის უცოდინრობა წარმოადგენდა, რაც მტრის შემოსევის დროს ქალაქის დაცვას ერთიორად ართულებდა.
სპარტაში მოწოდების სიმაღლეზე არ იდგა გონებრივი შრომა, მაგრამ ეს იმას არ ნიშნავს, რომ სპარტამ საერთოდ არცერთი პოეტი ან მწერალი არ უსახსოვრა ისტორიას. კულტურულ სფეროში ყველაზე ცნობილი პერსონები ალკმანი და ტერპანდრი გახლდნენ. სტერეოტიპი კულტურულ განუვითარებლობაზე სავარაუდოდ დაიბადა, იმის გამო რომ ალკმანი და ტერპანდრი არ იყვნენ ქალაქის მკვიდრი სპარტანელები.
სპარტანელების ცხოვრების წესი, ისევე როგორც ვიკინგების, უამრავი ადმიანში ასოცირდება მხოლოდ ბრძოლასთან, ხმალთან, ფართან, რქიან ჩაფხუტებთან. თუმცა რეალობა სულ სხვაა, ლაკედემონებს უამრავი ისეთი რამ ჰქონდათ, რომელის ცოდნაც თანამედროვე ადამიანს ყოველდღიურ ცხოვრებაში გამოადგება.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder